Các tổ chức nghiên cứu ở Trung và Đông Âu mới đây đã cải tiến một số quy định trong tuyển dụng và quản lý nhân viên quốc tế nhằm mục đích tăng cường tính đa dạng, thúc đẩy chế độ đãi ngộ người tài, từ đó thu hút các tài năng từ khắp châu Âu.
Sau khi hoàn tất chương trình Tiến sĩ ở Brazil, Vinicius Santana đã đến CEITEC để nghiên cứu các vật liệu từ tính sử dụng EPR tần số cao. Ảnh: CEITEC
Theo Eliška Handlířová, người đứng đầu văn phòng điều hành tại Viện Công nghệ Trung Âu (CEITEC) tại Cộng hòa Séc, những cải tiến này chắc chắn sẽ mang lại hiệu quả nghiên cứu cao hơn.
Hai năm trước, CEITEC đã thông qua chính sách tuyển dụng mới yêu cầu giám đốc nhân sự phải tham gia vào toàn bộ quy trình tuyển dụng. Bước chuyển này đã giúp Handlířová truy cập được vào dữ liệu và có thể đánh giá số lượng ứng viên, họ là ai và họ đến từ đâu.
Handlířová là một nhà khoa học xã hội, ban đầu cô tham gia vào Viện với vai trò chuẩn bị cho kế hoạch bình đẳng giới của CEITEC. Viện là tổ chức đầu tiên của Séc có người phụ trách vị trí này, cũng như là cơ sở đầu tiên trong nước đáp ứng yêu cầu do Ủy ban châu Âu đưa ra - các ứng viên muốn tham gia chương trình nghiên cứu Horizon Europe phải chứng minh rằng cơ sở chủ quản của họ quan tâm đến bất bình đẳng giới. Handlířová sau đó quyết định ở lại để giúp CEITEC xác định các vấn đề khác liên quan đến hoạt động tuyển dụng của mình.
Viện là nỗ lực của Cộng hòa Séc nhằm xây dựng một hệ sinh thái nghiên cứu khoa học và công nghệ dựa trên các tiêu chuẩn phương Tây. So với hiệu suất của các tổ chức tương tự ở phía Đông và phía Tây, “CEITEC nằm đâu đó ở giữa,” Handlířová nhận định.
CEITEC là thành viên của Alliance4Life, một nhóm gồm mười hai tổ chức nghiên cứu khoa học sự sống thuộc mười một quốc gia ở Trung và Đông Âu. Nhóm được thành lập với mục đích hợp tác cùng phát triển, các thành viên đã thống nhất đưa ra một bộ quy tắc chung để quản lý và chuyển đổi các tổ chức nghiên cứu, từ đó cải thiện hiệu suất và khả năng cạnh tranh của họ trong các chương trình do EU tài trợ.
Các nhà nghiên cứu ở những nước gia nhập EU sau năm 2004 nhận được một phần rất nhỏ trong tổng số kinh phí có được thông qua các chương trình nghiên cứu khung của Ủy ban. Trong khoảng thời gian từ năm 2014 đến năm 2020, các quốc gia này chỉ nhận được ít hơn 6% ngân sách Horizon 2020, một phần do các cơ sở nghiên cứu trong khu vực không đủ năng lực cạnh tranh với các đối tác phương Tây.
Thất bại có nguy cơ lặp lại một lần nữa trong chương trình Horizon Europe, nhưng nhiều chuyên gia vẫn tỏ ra lạc quan khi cho rằng các hoạt động thúc đẩy R&D trong nước suốt thời gian qua, kết hợp với việc EU tăng cường tài trợ nhằm khuyến khích các chương trình xuất sắc ở phía Đông, có thể sẽ giúp thay đổi bức tranh hiện tại.
Xây dựng môi trường quốc tế
Nada Čikeš, giáo sư danh dự tại Đại học Zagreb cũng tham gia vào nỗ lực của Alliance4Life để cải thiện quy trình tuyển dụng. Bà hy vọng sự thay đổi về mặt thể chế sẽ giúp các quốc gia nhỏ hơn như Croatia thu hút thêm nhiều nhà nghiên cứu từ nước ngoài. “Chúng tôi không có nhiều nhà nghiên cứu quốc tế, mà nếu có thì họ cũng chỉ tham gia trong một số dự án nhất định,” Čikeš chia sẻ với tờ Science | Business.
Gần đây EU đã tài trợ cho Đại học Zagreb để xây dựng một viện nghiên cứu y sinh mới. Bên cạnh việc xây dựng hạ tầng thiết bị, Čikeš cho biết dự án cũng sẽ triển khai một cách tiếp cận mới trong quy trình tuyển dụng. Nhờ đó, Viện có thể thu hút nhân tài từ “các tổ chức danh tiếng” ngoài nước. “Tôi tin rằng đây là điều hoàn toàn khả thi,” bà nói.
Quay lại với trường hợp của Cộng hòa Séc, CEITEC đã xây dựng các quy tắc và thông lệ mới để giúp các nhà quản lý tuyển dụng thêm nhiều nhà nghiên cứu từ nước ngoài. Họ đã tuyển một người quản lý chuyên hỗ trợ các nhà nghiên cứu nước ngoài giải quyết các thủ tục như thị thực, thuê nhà và tìm chỗ giữ trẻ. CEITEC cũng phát hành các tài liệu chính thức bằng tiếng Séc và tiếng Anh - để mọi người có thể dễ dàng đọc được.
Trong thông báo tuyển dụng của mình, CEITEC viết: “Chúng tôi đánh giá cao nhân viên của mình và hỗ trợ họ ngay từ ngày đầu tiên làm việc tại CEITEC. Chúng tôi là một nhà tuyển dụng quan tâm đến bình đẳng, cung cấp một môi trường làm việc quốc tế cởi mở, mang tính tập thể và thân thiện.” Viện đồng thời sẽ “cung cấp các điều kiện lương thưởng hấp dẫn, bảo hiểm y tế và những quyền lợi khác, chẳng hạn như sáu tuần nghỉ phép có lương, đóng góp vào quỹ hưu trí, các phúc lợi về ăn uống, các buổi học thể thao trực tiếp tại khuôn viên Viện, thẻ chơi thể thao, trợ giá cước dịch vụ di động, và các sản phẩm ngân hàng dành cho nhân viên đặc biệt.”
Theo Handlířová, các nhà nghiên cứu quốc tế đều đưa ra phản hồi tích cực, họ cảm thấy mình được chào đón nhiều hơn ở một đất nước mà ngay cả các sĩ quan cảnh sát cũng ngại nói ngoại ngữ. Tại CEITEC, 86% nghiên cứu sinh hậu tiến sĩ và 52% nghiên cứu sinh tiến sĩ đến từ nước ngoài.
Mở rộng vòng tròn nghiên cứu
Trên thực tế, do quản lý kém, nhiều cơ quan nghiên cứu ở Đông Âu gặp khó khăn trong việc cải thiện hiệu quả hoạt động và giành được chỗ đứng trong các cuộc cạnh tranh để nhận tài trợ của EU. Handlířová cho biết, nhiều tổ chức nghiên cứu là nơi nuôi dưỡng các nhóm “có tính đồng nhất” - tức là họ tránh mở cửa đón nhận các tài năng từ bên ngoài. “Nếu trong đầu bạn chỉ chứa đầy các thành kiến mà không có những quy tắc rõ ràng minh bạch, thì khả năng cao là bạn sẽ chỉ tìm thấy những người có giá trị và kinh nghiệm tương tự nhau”, bà chia sẻ.
Điều này có thể xảy ra theo hai hướng. Một là bên trong một tổ chức, khi nghiên cứu sinh chính thức trở thành nhà khoa học cơ hữu trong một nhóm nghiên cứu, sau đó họ sẽ tiếp tục dẫn dắt nhóm đó. Hướng còn lại xảy ra bên trong một quốc gia, khi đó các nhà nghiên cứu chuyển qua làm trong các tổ chức với nhiều vai trò khác nhau, nhưng họ lại hiếm khi di chuyển ra khỏi quốc gia hoặc mở lòng chào đón các đồng nghiệp từ nước ngoài.
Theo Handlířová, CEITEC đã áp dụng một hệ thống tuyển dụng mới nhằm ngăn chặn kiểu dịch chuyển qua lại trong một vòng tròn hẹp này. Ví dụ, một nhà khoa học vừa nhận bằng tiến sĩ không được phép nộp đơn cho vị trí nghiên cứu sinh hậu tiến sĩ tại CEITEC. Cần rất nhiều năm để thảo luận nội bộ và đưa ra quyết định, nhưng “đó thực sự là một cuộc cách mạng,” cô nói.
Tuy nhiên, các cơ quan nghiên cứu khác trong nước vẫn chưa sẵn sàng áp dụng các biện pháp tương tự. CEITEC sẵn lòng chia sẻ kinh nghiệm của mình về việc thu hút nhân lực cho nghiên cứu, nhưng cho đến nay “chỉ có một số tổ chức hỏi chúng tôi về những gì chúng tôi đang làm”, Handlířová cho biết.
