Nước sạch – nhu cầu thiết yếu và quyền lợi chính đáng của mỗi người dân
Trong tiến trình hiện đại hóa nông thôn và xây dựng nông thôn mới, nước sạch luôn giữ vai trò then chốt – không chỉ là nhu cầu căn bản của đời sống hàng ngày, mà còn là yếu tố quyết định đến sức khỏe cộng đồng. Thế nhưng, thực tế tại nhiều vùng nông thôn Việt Nam hiện nay, người dân vẫn đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nước sạch hoặc phải sử dụng nguồn nước ô nhiễm do tác động từ phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật, nước thải sinh hoạt, nước thải làng nghề hay các kim loại nặng nguy hại như asen, chì, thủy ngân trong nước ngầm. Những mối đe dọa âm thầm này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người mà còn tác động tiêu cực đến năng suất nông nghiệp, hệ sinh thái và chất lượng sống của cả cộng đồng.
Nước sạch không chỉ là nhu cầu thiết yếu mà còn là quyền cơ bản của mọi người dân, đặc biệt trong bối cảnh nông thôn đang chuyển mình mạnh mẽ. Dù cuộc sống hiện đại phát triển, hàng triệu người ở vùng nông thôn Việt Nam vẫn đối mặt với tình trạng khan hiếm nước sạch hoặc phải sử dụng nguồn nước ô nhiễm từ thuốc bảo vệ thực vật, nước thải công nghiệp, hay kim loại nặng như asen, chì. Những hệ lụy từ ô nhiễm nguồn nước không chỉ đe dọa sức khỏe con người mà còn kìm hãm sự phát triển bền vững của nông nghiệp và hệ sinh thái.
Bảo vệ nguồn nước sạch không chỉ là trách nhiệm của cơ quan chức năng, mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Chính vì vậy, việc nâng cao nhận thức và lan tỏa hành động cụ thể về bảo vệ và sử dụng nước một cách thông minh, tiết kiệm và bền vững đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
VKIST – Cầu nối giữa nghiên cứu khoa học và thực tiễn cuộc sống
Trong những năm gần đây, vấn đề tiếp cận nguồn nước sạch tại các vùng nông thôn Việt Nam đang ngày càng trở nên cấp bách. Tình trạng ô nhiễm nguồn nước do chất thải sinh hoạt, nước thải làng nghề, tồn dư hóa chất nông nghiệp, và đặc biệt là nhiễm kim loại nặng đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái nông nghiệp. nhiều giải pháp công nghệ hướng đến cải thiện chất lượng nước phục vụ nông thôn.
Trước thực trạng đó, việc ứng dụng khoa học công nghệ vào xử lý, bảo vệ và khai thác bền vững nguồn nước đang trở nên thiết yếu. Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam – Hàn Quốc (VKIST) đã và đang khẳng định vai trò là một trung tâm nghiên cứu ứng dụng tiên phong, với nhiều giải pháp công nghệ hướng đến cải thiện chất lượng nước phục vụ nông thôn.
Một trong những hướng đi nổi bật của VKIST là nghiên cứu và phát triển các cảm biến thông minh có khả năng phát hiện nhanh, chính xác các kim loại nặng nguy hại như asen (As), chì (Pb), thủy ngân (Hg), cadmi (Cd)... Các loại cảm biến điện hóa và sinh học này được thiết kế với chi phí thấp, độ nhạy cao và dễ sử dụng tại thực địa. Nhờ đó, việc giám sát chất lượng nước có thể thực hiện ngay tại chỗ, giúp người dân và chính quyền địa phương phát hiện sớm và chủ động ứng phó với các nguy cơ ô nhiễm.
Song song với việc giám sát, VKIST còn tập trung nghiên cứu và chế tạo vật liệu hấp phụ tiên tiến là than hoạt tính từ phụ phẩm nông nghiệp là vỏ sầu riêng có khả năng loại bỏ hiệu quả các chất ô nhiễm trong nước. Những vật liệu này có thể hấp phụ nhanh chóng kim loại nặng, thuốc trừ sâu, chất tẩy rửa công nghiệp… trong nước mặt và nước ngầm. Đặc biệt, nhiều loại vật liệu có thể tái sử dụng nhiều lần, giúp giảm chi phí và tăng tính bền vững khi áp dụng cho các hộ dân hoặc hệ thống lọc nước cộng đồng.
Đối với các khu vực có nước thải chứa hàm lượng cao chất hữu cơ độc hại, đặc biệt là từ các làng nghề dệt nhuộm, chế biến nông sản, VKIST đang phát triển công nghệ xúc tác quang hóa – một phương pháp xử lý nước tiên tiến dựa trên ánh sáng mặt trời và vật liệu xúc tác như TiO₂, ZnO, g-C₃N₄… Công nghệ này cho phép phân hủy các hợp chất độc hại thành dạng vô hại mà không cần sử dụng thêm hóa chất, tiêu tốn ít năng lượng và dễ áp dụng trong điều kiện thực tiễn nông thôn Việt Nam.
Ngoài ra, VKIST cũng đang phối hợp cùng các đối tác quốc tế triển khai các mô hình hệ thống cấp nước thông minh sử dụng màng lọc RO và điều khiển số, nhằm cung cấp nguồn nước ổn định cho các vùng ven biển – nơi thường xuyên phải đối mặt với tình trạng nhiễm mặn và tác động của biến đổi khí hậu. Đây là bước tiến quan trọng hướng đến mục tiêu "nước sạch cho mọi người".
Điểm nổi bật trong các nghiên cứu của VKIST không chỉ nằm ở tính ứng dụng cao mà còn ở giá trị xã hội sâu sắc. Thông qua việc chuyển giao công nghệ cho các địa phương, trường học, VKIST không chỉ mang đến giải pháp kỹ thuật mà còn góp phần nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi sử dụng nước và xây dựng mô hình cộng đồng tự quản lý nguồn nước hiệu quả. Chính điều này đã khẳng định vai trò của khoa học công nghệ như một “người bạn đồng hành” đáng tin cậy trong hành trình phát triển nông thôn bền vững.
Khoa học là nền tảng – cộng đồng là chủ thể
Chỉ khi khoa học và công nghệ được kết nối chặt chẽ với cộng đồng, những giải pháp mới thực sự phát huy được giá trị bền vững trong đời sống. VKIST đang khẳng định vai trò là một trung tâm nghiên cứu ứng dụng với các công nghệ thiết thực và gần gũi.
Trong tương lai, các công nghệ nước sạch sẽ không chỉ là sản phẩm trong phòng thí nghiệm, mà sẽ hiện diện trong mỗi mái nhà, mỗi dòng kênh, mỗi cánh đồng – nơi mà cuộc sống đang từng ngày hồi sinh mạnh mẽ. Hãy cùng chung tay hành động hôm nay – để nguồn nước ngày mai vẫn xanh trong, để nông thôn mãi xanh bền vững.
Bởi lẽ, khoa học chỉ thực sự có ý nghĩa khi phục vụ con người, và cộng đồng chỉ thực sự phát triển bền vững khi trở thành trung tâm của tiến bộ khoa học.
Hãy cùng chung tay hành động hôm nay – để nguồn nước của ngày mai mãi xanh trong, để nông thôn Việt Nam không chỉ hiện đại mà còn xanh – sạch – bền vững cho thế hệ mai sau.
